همکاری چین-آسیای مرکزی؛ گذشته پررونق، آینده درخشان

«مال التجاره گرانبهای کشورهای زیادی اینجا انبار شده است. خاک آن غنی و حاصلخیز است و محصولات فراوانی را به بار می‌آورد. درختان جنگل رویش عظیمی را در دل دارند و گل‌ها و گیاهان پرشمار هستند.»

جملات بالا قطعه‌ای از نوشته‌های «شوان‌جانگ» راهب بودایی چینی است که در سال ۶۴۶ نوشته شده و روایتی از سفر ۱۹ ساله او در سراسر چین و مناطق همسایه است؛ این عبارات به شکلی زنده و پویا سمرقندِ پررونق را به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط ترانزیتی جاده ابریشم باستانی که شرق را به غرب پیوند می‌داد، به تصویر کشیده است.

این مسیر افسانه‌ای که بیش از دو هزار سال قبل فعال شده بود شاهد تعامل میان چین و آسیای مرکزی از طریق داد و ستد مال التجاره و جریان‌های فکری بوده است. حالا دیگر اثری از کاروان‌های شتر آن زمان به جا نمانده اما همکاری و تبادلات میان دو طرف همچنان وجود دارد و حتی پررونق‌تر شده است.

 نان و کره و یک زندگی بهتر

آب مایه حیات است و با آب هر چیزی ممکن می‌شود. اما برای کشاورزان قرقیزستانی مانند «اوگنی یاکولف» زمانی فراهم کردن آب یک مشکل بزرگ محسوب می‌شد. او چهار هکتار زمین زراعی دارد که روی آن حدود هزار اصله درخت آلبالو، سیب و هلو کاشته است. یاکولف در تابستان باید روزانه دستکم سه بار زمینش را آبیاری کند اما سیستم آبیاری قدیمی که دهه‌ها قبل ساخته شده قادر نبود این حجم از آب را تامین کند.

برای حل مشکل آب در روستای «کارا-چی» و روستاهای مشابه، دولت قرقیزستان پروژه‌ای را در مه ۲۰۱۸ با بودجه چین شروع کرد و اقدام به بازسازی سیستم آبیاری آنجا نمود.

نمایی از سیستم جدید آبیاری در کاراچی

تحت این پروژه، یک مخزن آب توسط «شرکت گروه مهندسی شماره ۵ راه آهن چین» در کارا-چی با ظرفیت ۴۷۰ متر مکعب آب ساخته شد. به این ترتیب جمعا ۳۳۰ هکتار زمین آبادنشده زیر کشت آمد و آب برای مساحتی بیش از هزار هکتار را تحت پوشش قرار داد.

«آرستانبک ژوندوبائف» رئیس «انجمن کاربران آب روستای کارا-چی»، گفت: پیش از این، تامین آب بسیار مشکل بود…حالا بهتر شده است. ما از سازندگان این پروژه قدردانی می‌کنیم.

تضمین یک زندگی خوب برای مردم فراتر از تامین آب، غذا و مایحتاج روزانه است و این امر با ایمن ساختن مسافرت‌ها نیز معنا پیدا می‌کند. و این دقیقا همان چیزی است که چین و قرقیزستان از سال ۲۰۰۱ در حال همکاری بر روی آن هستند. از آن زمان با تلاش‌های مشترک دو طرف حدود ۳۰۰ کیلومتر جاده و بیش از ۱۰ پل ساخته و بازسازی شده است.

تصویر بالا در ۲۹ آوریل ۲۰۲۳ گرفته شده و نمایی از مکان‌های تاریخی در «خیوه» ازبکستان را نشان می‌دهد

همکاری فرهنگ‌ها

«شی جین پینگ» رئیس جمهور چین در یک روز زیبای پاییزی در سپتامبر ۲۰۲۲ با «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان در سمرقند گفتگو کرد و طی آن یک هدیه کوچک از جانب چین به ازبکستان داد. این هدیه یک مینیاتور از شهر باستانی «خیوه» بود که به وسیله آن تلاش‌های مشترک برای احیای میراث فرهنگی جاده ابریشم باستانی را گرامی می‌داشت.

خیوه در جنوب غربی ازبکستان واقع شده و مرواریدی درخشان در جاده ابریشم باستانی محسوب می‌شود. این شهر در قرن دهم میلادی ساخته شده و در دهه ۹۰ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. با این وجود برخی ساختمان‌های باستانی آنجا تخریب شده و نیاز به ترمیم و بازسازی داشت. پس از سفر آقای شی به ازبکستان در سال ۲۰۱۳، چین و این کشور آسیای مرکزی اعلام کردند که برای احیای عمارت‌های «امیر تورا»، مسجد «مراد قوش بیگی» و ساختمان‌های اطراف آن در خیوه همکاری می‌کنند.

یک تیم چینی در سال ۲۰۱۴ به آنجا رفت و پس از فائق آمدن در مشکلات موفق شد کار بازسازی را با کمترین تخریب انجام دهد.

«عبدالعلیف مشارب سیداماتوویچ» معاون رئیس «مرکز ارتقاء علمِ آکادمی علوم ازبکستان» در این باره گفت: همکاران چینی ما کار خود را بسیار دقیق با عشق و با تمام وجود انجام دادند و سعی کردند همه چیز در شکل اصلی خود باقی بماند.

وی افزود: همکاری فرهنگی با چین به همین جا ختم نمی‌شود. این همکاری ادامه دارد و کار بازسازی و احیای آثار باستانی تنها یکی از جهت‌های اصلی همکاری است.