بهبود روابط ایران و عربستان؛ نقطه عطفی در شکل‌گیری نظم جدید در خاورمیانه
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران چندی پیش اعلام کرد که بر اساس توافق صورت‌گرفته بین وزیران امور خارجه ایران و عربستان سعودی، در روزهای آینده سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌های دو دولت در دو کشور بازگشایی می‌شوند.
رسانه‌ها گزارش دادند که انتظار می‌رود قبل از ۹ مه سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌های ایران و عربستان در دو کشور بازگشایی شود.
پس از آغاز گفت‌وگو با عربستان سعودی، برخی نتایج عملی از جمله فعال‌سازی نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی در جده در سال ۲۰۲۱ حاصل شد. نمایندگی‌های دیپلماتیک دو کشور همچنین توافق کردند که پروازهای بین دو کشور را فعال کنند تا شهروندان ایرانی بتوانند زیارت حج عمره انجام دهند و شهروندان عربستان سعودی نیز بتوانند از زیارتگاه‌های مذهبی و اماکن گردشگری ایران بازدید کنند. بنابراین همه آنچه بر سر آن توافق شد، در خصوص مسائل دو جانبه بود.
طی یک سال گذشته، نشانه هایی از بهبود روابط بین امارات و ایران نیز مشاهده شده است. دسامبر ۲۰۲۱، شیخ طحنون بن‌زاید آل‌نهیان، مشاور امنیت ملی امارات متحده عربی در بازدید خود از ایران، با سید ابراهم رئیسی رئیس جمهور ایران ملاقات کرد. وی همچنین اولین مقام ارشد امارات متحده عربی بود که در نزدیک به شش سال گذشته به ایران سفر کرده است. افکار عمومی این سفر را نشانه ای از گرم شدن روابط ایران و امارات متحده عربی دانستند.
پس از اعلام از سرگیری روابط ایران و عربستان، همه از این توافق بسیار استقبال کردند و آن را در خدمت روابط منطقه‌ای، روابط کشورهای اسلامی و چندین عرصه متاثر از این روابط می‌بینند.
این رویداد نشان داد که چرخ جهان روی انگشتان آمریکایی‌ها نمی‌چرخد. دولت‌ها و به خصوص کشورهای منطقه منافع و دیدگاه‌های خاص خود را دارند و هر کدام بر اساس منافع خود تصمیم می‌گیرند. جهان امروز تک قطبی نیست.
باید به نقش پایدار و مؤثر ایران به عنوان بازیگر بزرگ منطقه توجه شود. در آستانه یک تحول شگرف در شاکله و هندسه قدرت جهانی از حالت تک محوری به چند محوری و یا تک قطبی به چند قطبی؛ موضوعی که امروز بزرگان جهان سیاست به آن اذعان دارند قطعی بودن این اتفاقات است.
از نظر برخی از تحلیلگران افول سلطه آمریکا در منطقه و شکل‌گیری مناسبات جدید در خاورمیانه با تلاش‌های چین و روسیه آغاز فصل نوینی از نظم جهانی و انتقال قدرت از غرب به شرق است و مداخلات آمریکا و متحدانش از چین در شرق گرفته تا جنگ اوکراین و شمال آفریقا (بحران سودان) گواه هراس و از افول واشنگتن به شمار می رود.
به نظر می‌رسد که در روند انتقال قدرت از غرب به شرق، از سرگیری روابط دیپلماتیک تهران و ریاض با میانجی‌گری پکن را باید نقطه عطفی در شکل‌گیری نظم جدید در منطقه دانست.
«سید ابراهیم رئیسی»، رئیس جمهور ایران پیشتر علناً ضمن اشاره به اهمیت بالای روابط ایران و عربستان سعودی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی گفته بود: از این رو از احیای روابط دو کشور استقبال می‌کنیم و بهبود روابط ایران با عربستان و سایر کشورهای منطقه باعث تقویت روابط بین کشورهای منطقه و ارتقای تبادلات بین ایران و عربستان و سایر کشورهای منطقه شده است.
در عین حال، کشورهای اسلامی و عربی، به ویژه عراق، مصر، امارات، اردن و قطر نیز ضمن استقبال از نزدیکی روابط ایران و عربستان تاکید دارند که این توافق به ایجاد فضای مثبت در منطقه و کمک به ثبات و امنیت آن کمک می‌کند.
مردم ایران عموماً بر این باورند که احیای روابط دیپلماتیک بین این کشور و عربستان تنها به نفع دو کشور نبوده و همزمان به کاهش تنش در خاورمیانه نیز کمک خواهد کرد. همچنین بسیاری از مردم ایران از چین به خاطر تلاش‌هایش در این راستا و اجرای وظایف خود به عنوان یک کشور بزرگ تشکر کرده‌اند. عموم مردم ایران انتظار دارند که ایران و عربستان سعودی به گسترش دامنه همکاری‌‌های خود در آینده ادامه دهند و همچنین صلح و ثبات واقعی را در خاورمیانه برقرار کنند.
از سوی دیگر با گرم شدن روابط ایران و عربستان یک موج آشتی در خاورمیانه راه افتاده است که باید گفت دلیل آن تمایل شدید برای رهایی از تأثیر سیاست‌های خاورمیانه ایالات متحده در این منطقه است. در سال‌های اخیر ایالات متحده به خاطر سلطه خود به نقاط مختلف حمله کرده و سعی داشته سراسر جهان را کنترل کند که این راهبرد در طولانی مدت نمی‌تواند پایدار باشد. تا امروز چندین رئیس جمهور ایالات متحده یکی پس از دیگری سیاست کوچک شدن حضور راهبردی این کشور در خاورمیانه را ادامه داده‌اند. برخی از متحدین سنتی ایالات متحده در این منطقه به تدریج متوجه می شوند که سیاست خاورمیانه ایالات متحده منافع واقعی را برای کشورهای منطقه‌ای به همراه نیاورده و فقط با جنگ و درگیری همراه بوده است.
«موج آشتی» خاورمیانه نشان‌دهنده افزایش تمایل به داشتن استقلال راهبردی در میان کشورهای خاورمیانه و نوسازی ساختار منطقه ای است. افکار عمومی در خاورمیانه به طور کلی معتقد است که دوران سلطه ایالات متحده بر جهان به پایان رسیده و استقلال دیپلماتیک در کشورهای منطقه به طور مداوم تقویت شده است.
لازم به ذکر است که برنامه چین برای حفظ صلح منطقه خاورمیانه، از بین بردن درگیری و تحقق ثبات طولانی‌مدت بین کشورهای این منطقه مورد استقبال گسترده قرار گرفته است. برای مدت‌های طولانی، چین در مواجهه با اوضاع پیچیده، تنوع و آشفتگی منطقه‌ای در خاورمیانه، همواره در تلاش برای میانجی‌گری و حل درگیری‌ها منطقه‌ای از طریق مساعدت به گفتگو و ترویج ثبات منطقه‌ای با توسعه مسالمت‌آمیز روند اصلی سیاست خاورمیانه بوده است.
ابتکار توسعه جهانی و ابتکار امنیت جهانی که همزمان توسط چین ارائه شد مطابق با همین خواسته خاورمیانه است و به طور فعال مورد پذیرش کشورهای خاورمیانه قرار دارد. میانجی‌گری موفق چین در برقراری صلح میان ایران و عربستان سعودی باعث شکل‌گیری یک روند آشتی ملی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه شده و الگوی سیاسی منطقه را که برای مدت طولانی از درگیری رنج برده تغییر می‌دهد.
