چین-آسیای مرکزی؛ منافع مشترک در سایه روابط بُرد-بُرد

نشست مشترک سران چین و پنج کشور کشور آسیای مرکزی که برای نخستین بار است تشکیل می شود، به عنوان نقطه عطفی در روابط در هم تنیده میان این کشورها و گامی بزرگ به سوی اتحاد و شراکت راهبری میان چین و کشورهای آسیای مرکزی، توجه بسیاری از کشورها و رسانه های جهان را به خود جلب کرده است.

چین به عنوان قدرت اقتصادی برتر جهان، راهبرد گسترش مناسبات دوستانه و احترام متقابل برپایه منافع مشترک و روابط بُرد-بُرد را با تمامی کشورهای منطقه و جهان در پیش گرفته و عمیقا معتقد است که تنها در سایه یک جهان امن و آرام و باثبات است که همه کشورهای می توانند بهترین شرایط را برای دستیابی به پیشرفت، توسعه عادلانه و تامین منافع ملی و مشترک داشته باشند. چین اعتقاد دارد در سایه امنیت و ثبات منطقه و جهان، کشورها نه تنها به منافع ملی خود، بلکه به منافع مشترک نیز دست خواهند یافت و روند توسعه را سریع تر طی خواهند کرد.

در چارچوب همین راهبرد، چین سعی دارد تا با تعمیق و تحکیم روابط دوستانه با کشورهای منطقه آسیای مرکزی، ضمن کمک به تقویت ثبات و امنیت منطقه، زمینه را برای تحقق حداکثری منافع تجاری و اقتصادی برای خود و کشورهای حوزه آسیای مرکزی فراهم کند. همجواری چین و کشورهای آسیای مرکزی دلیل مضاعفی برای اهمیت نشست سران این کشور به میزبانی چین است و این نشست می تواند تضمین کننده سرنوشت و آینده ای مطلوب در روابط میان این کشورها باشد .

جناب آقای شی جین‌پینگ رئیس جمهوری چین در ماه های گذشته دست به ابتکارات دیپلماتیک مهمی زده است که کمک به ازسرگیری روابط میان ایران و عربستان و نیز تلاش های ادامه دار و مفید برای پایان دادن به بحران جنگ اوکراین، بخشی از مهم ترین این ابتکارات بوده است. بنابراین، چین نشان داده که می تواند نقشی غیرقابل انکار در ایجاد تحولات مثبت و امنیت ساز در سراسر جهان ایفا کند این نقش چین در منطقه آسیای مرکزی که در واقع سرنوشتی مشترک با چین دارند و امنیت و ثبات و سرنوشت آنها به نحوی به یکدیگر گره خورده است، می تواند حتی موثرتر، پررنگ تر و واضح تر دیده شود.

چین بارها و به صراحت تاکید کرده است که در روابط خود با سایر کشورها، برخلاف رویکرد سطله جویانه برخی قدرتها نظیر آمریکا، هرکز به دنبال سلطه جویی و برتری جویی نیست بلکه با اعتقاد عمیق به روابط مبتنی بر عدالت و احترام متقابل، می کوشد که زمینه روابط برد-برد و منافع مشترک برای همه کشورها فراهم شود. در نشست جاری سران چین و آسیای مرکزی هم پکن بیش از هرچیز دیگر به منافع مشترک با این کشور ها، منافع ملی همه طرف های شرکت کننده و تقویت امنیت منطقه آسیا می اندیشد و میزبانی چین، به معنی برتری جویی چینی ها نسبت به دیگر آسیایی ها نیست.

کشورهای آسیای مرکزی ظرفیت های خوبی در زمینه منابع انرژی و سوخت های فسیلی دارند و از جمله کشورهای مهم منطقه هستند نقش بسزایی در تامین امنیت غذایی در آسیا ایفا می کنند. از طرف دیگر چین به عنوان اقتصاد برتر جهان و کشور پیشرو در زمینه انواع فناوری، یک فرصت بسیار بزرگ برای کشورهای آسیای مرکزی است. حضور چین و بیشتر کشورهای آسیای مرکزی در سازمان همکاری شانگهای، نشان دهند عمق راهبردی روابط اقتصادی و تجاری این کشورهای است و میزبانی شخص آقای شی جین‌پینگ رئیس جمهوری چین از سران کشورهای اسیای مرکزی، حاکی از نگاه ویژه پکن به توسعه روابط با این کشور ها دارد.

یکی از مهم ترین موضوعاتی که به نظر می رسد بین سران چین و آسیای مرکزی در نشست شی اَن مطرح شود، آزادسازی تجارت آسیای از اسارت دلار آمریکا و حرکت به سمت استفاده از ارزهای ملی برای مناسبات تجاری میان این کشور ها خواهد بود. علاوه بر این، به نظر می رسد تلاش برای حل مسائل مهم منطقه ای و بین المللی از جمله بررسی راهکارهای پایان دادن به جنگ اوکراین و گفت و گو درباره ابتکار سیاسی-دیپلماتیک چین در این زمینه نیز از دیگر موضوعات مهم این نشست باشد.

نشست مشترک سران چین و آسیای مرکزی علاوه بر اینکه به خودی خود، یک عامل بسیار مهم در تقویت بیش از پیش روابط سیاسی میان این کشور ها محسوب می شود، بدون تردید دستاورهای قابل توجهی در زمینه همکاری های اقتصادی بین آنها خواهد داشت به ویژه اینکه هر کدام از این کشورها و نیز چین، ظرفیت های خوبی برای افزایش همکاری های اقتصادی و تجاری متقابل دارند. بدون تردید با تقویت روابط سیاسی و همکاری های تجاری و اقتصادی، امنیت منطقه ای نیز تقویت می شود زیرا همواره رابطه مستقیم میان امنیت منطقه ای و تقویت مناسبات تجاری و اقتصادی وجود دارد.

در جهان امروز، تحولات جدیدی در حال رخ دادن است که می توان این تحولات جدید را نشانه یک نظم نوین جهانی دانست.  این شرایط و تحولات جدید از جمله اتفاق های مثبت و خوب در روابط میان کشورهای حوزه خاورمیانه بطور مثال عادی سازی روابط ایران و عربستان و بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و نیز تمایل روز افزون کشورها به دلارزدایی و استفاده از ارزهای ملی و یا ارزهایی غیر از دلار آمریکا در مناسبات تجاری را نمی توان بدون نقش آفرینی مثبت و سازنده چین در عرصه تحولات جهانی متصور شد.

رو شدن دست آمریکا و غرب در حمایت از جنگ اوکراین و کمک های تسلیحاتی مدوام آنها از یک طرف این جنگ با هدف طولانی تر کردن جنگ و داغ تر کردن بازار فروش سلاح های خود از یک سو، و از سوی دیگر تلاش های سازنده چین برای تقویت امنیت جهانی با هدف پیشرفت و توسعه مشترک ملت ها و کشورها و بهره مندی عادلانه همه کشورها از رشد و توسعه، و نیز توسعه و رشد اقتصادی چشمگیر و فناوری خیره کننده چینی ها در جهان، باعث شده تا بسیاری از کشورهای جهان از خاورمیانه گرفته تا آسیای مرکزی، آفریقا، آمریکای لاتین و حتی اروپا «رویکرد نگاه به شرق» با محوریت نگاه به چین را در کانون توجه خود قرار دهند.

 نویسنده: محمدرضا منافی – کارشناس مسائل آسیا