گسترش فرصت ها برای رفاه مشترک

با توجه به خلاصی جهان از زیر تاثیرات خرابکارانه همه‌گیری کووید-۱۹، جهان امروز برای مقابله با چالشهای پیش رو و بهره برداری از فرصتهای ناشی از همکاری های چندجانبه، بیش از هر دوره گذشته به همبستگی اعضای جامعه جهانی نیاز دارد. این در حالیست که باید دید، گفت و گو و مشورت بهترین مسیر رسیدن به درک مشترک، صلح، توسعه و رفاه مشترک است. با این حال، برای بسیاری افراد این یک نکته خوشحال کننده است که از آغاز همه گیری کرونا به این سو، چین با انجام سلسله ای تبادلات چندجانبه انبوه با شرکای دیپلماتیک خود، به روحیه گفتگو و مشورت پایبندی داشته و در اعمال این روحیه پیشتاز بوده است.

آخرین مورد از موضوع فوق،  نشست کنونی سران چین و کشورهای آسیای مرکزی است. این نشست که ۱۸ تا ۱۹ ماه مه در شهر «شی‌آن» استان «شاآنشی» چین در حال برگزاری است، نخستین رویداد دیپلماتیک مهم چین در سال جاری میلادیست که در آن، روسای جمهور چین و کشورهای آسیای مرکزی برای تضمین منافع مشترک دو طرف به دنبال فرصت و تقویت همکاری هستند.

نزدیکی جغرافیایی و نگرانی‌های مشترک چین و کشورهای آسیای مرکزی این فرصت را ایجاد کرده است که چین و کشورهای آسیای مرکزی برای افزایش ظرفیت اقتصادی و تحقق صلح و ثبات و توسعه با کیفیت، همکاری را آغاز کنند. تحلیلگران مشارکت چین در امور آسیای مرکزی را نقطه عطف تاریخی از لحاظ توسعه اقتصادی منطقه می دانند. بدین سبب، نشست سران چین و کشورهای آسیای مرکزی نیز به یکی از مهم ترین رویدادهای دیپلماتیک چندجانبه منطقه تبدیل شده است که در آن، طرف ها به دنبال برنامه ریزی برای آغاز همکاری در زمینه های مختلف خواهند بود.

این یک واقعه ثابت شده است که کشورهای آسیای مرکزی به مهم ترین شرکای همکاری چین تبدیل شده اند چراکه آنها با چین در زمینه های اقتصاد، امنیت، صلح و توسعه دارای منافع مشترک هستند. با همین پس زمینه است که مردم چین و کشورهای آسیای مرکزی انتظار دارند که یک نشست سران ثمربخش و منطبق با منافع مشترک آنها برگزار شود.

پیش بینی می شود که تقویت همکاری اقتصادی یکی از موضوعات مهم مورد بحث در این نشست خواهد بود. همکاری اقتصادی چین با کشورهای آسیای مرکزی سابقه طولانی دارد و در حال پیشرفت نیز است. طبق آمارهای رسمی، در سال ۲۰۲۲ حجم تجارت چین با کشورهای آسیای مرکزی به  ۷۰٫۲ میلیارد دلار رسید که نسبت به سی سال پیش یعنی زمان تاسیس روابط دیپلماتیک آنها، صد برابر شده است.

از میان این همکاری های اقتصادی که ثمربخش تثبیت شده است، حتی می توان فرصت‌های بالقوه قابل استفاده بیشتری پیدا کرد. پیش بینی می شود نشست کنونی سران چین و کشورهای آسیای مرکزی فرصتی برای جمعبندی مزایا و نقاط ضعف همکاری های فعلی اقتصادی طرف های مذکور و تدوین راهبرد آنها بر این اساس به منظور جامع تر کردن همکاری های کنونی باشد. انتظار می رود در پی این نشست ارتباطات اقتصادی چین و کشورهای آسیای مرکزی که هم اکنون بسیار مستحکم شده، در آینده حتی نتایج بیشتری داشته باشد. به علاوه، تعهدات چین و ۵ کشور آسیای مرکزی مذکور نسبت به بهسازی همکاری اقتصادی و عزم راسخ آنها نیز نشانگر شکل گیری یک «جبهه واحد تقویت همکاری اقتصادی» در منطقه تلقی می شود.

نکته برجسته قابل ذکر دیگر درباره نشست سران چین و کشورهای آسیای مرکزی، همان ابتکار کمربند و راه است. این ابتکار کل جهان، از جمله آسیای مرکزی را بسیار تحت تاثیر قرار داده و حضور اقتصادی، ژئوپلیتیکی و تجاری چین در سراسر جهان را پررنگ تر کرده است. این ابتکار نیز نشان داده است که چین در توسعه اقتصاد جهانی و مدیریت جهانی و در فرآیند ایجاد جامعه بشریت با سرنوشت مشترک نقش مهم دارد.

این نیز یک نکته قابل تاکید است که امروز، چین با همه کشورهای آسیای مرکزی توافقنامه پیرامون اجرای ابتکار کمربند و جاده را امضاء کرده است. به دلیل اجرای همین ابتکار، چین همیشه جایگاه خود به عنوان بزرگ ترین سرمایه گذار در آسیای مرکزی را حفظ کرده است. از ابتدای مطرح شدن این ابتکار در سال ۲۰۱۳، آسیای مرکزی نیز از اعمال این ابتکار بهره برده و توانسته است تا وضعیت تجاری، اقتصادی و نقدینگی منطقه را بهبود بخشد. لذا، این یک نکته بسیار جالب خواهد بود که ببینیم همکاری چین و کشورهای آسیای مرکزی در چارچوب ابتکار کمربند و جاده تا چه حدی می تواند ارتباطات میان آنها را تعمیق بخشد.

علاوه بر این، به دلیل نزدیکی جغرافیایی، موفقیت همکاری چین و آسیای مرکزی تا حد زیادی هم به صلح و امنیت منطقه بستگی دارد. در همین راستا، چین با ترویج گفتگوهای چندجانبه امنیتی با مقامات امنیتی کشورهای آسیای مرکزی، حضور امن خود در کشورهای آسیای مرکزی را تضمین کرده است.

از طریق این ارتباطات نیز کشورهای آسیای مرکزی از عملیات واقع گرایانه ای مانند تمرینات نظامی منظم بهره مند شده اند. در طول سالیان سال، این منطقه ‌تهدیدات امنیتی فزاینده‌ای مانند افراط‌ گرایی مذهبی، جنایات فرامرزی، تروریسم، درگیری‌های قومی و مدنی و تنش‌های مرزی مواجه هستند در حالی که در نشست کنونی سران چین و کشورهای آسیای مرکزی مباحثات بیشتر درباره مقابله با تهدیدات درازمدت به صلح و توسعه انجام می شود و توافقنامه های همکاری مربوطه نیز به امضاء می رسد.

به طور کلی، فرصت ها و انتظارات مذکور نیز باعث شکل گیری نوعی الگوی همکاری چین با بسیار نقاط دیگر جهان از جمله کشورهای آفریقایی شده است. چین و کشورهای آسیای مرکزی و آفریقا همگی جزو کشورهای در حال توسعه و با چالش‌های اقتصادی-اجتماعی تقریبا یکسان مواجه هستند. لذا، همکاری های آنها می تواند فرصت های بیشتری برای تحقق نیازهای مشترک آنها و تعمیق تبادلات آنها ایجاد کند تا آنها مشترکا به سمت ایجاد یک جامعه بشری با سرنوشت مشترک، پیشرفت کنند.