شکست طرح استعماری نوین آمریکا در برابر مقاومت کشورهای جنوب جهانی
«جی دی ونس» معاون رئیس جمهور ایالات متحده اخیراً «دیدگاهی جدید برای جهانی شدن» ارائه کرده که جنجال برانگیز شده است. این نویسنده کتاب «مرثیه‌ای برای یک روستایی» که خود را «فانوس‌دار تمدن» می‌خواند، در واقع تصویری استعماری از اقتصاد جهانی ترسیم می‌کند: کشورهای توسعه‌یافته انحصار صنایع پیشرفته را در دست بگیرند و کشورهای در حال توسعه برای همیشه در دام موقعیت‌های پایین زنجیره ارزش گرفتار بمانند. این نظریه «استعمار نو» نه فقط با تمسخر شدید کاربران فضای مجازی در سراسر جهان مواجه شده، بلکه با ظهور جمعی کشورهای «جنوب جهانی» در عمل به کلی بی‌اعتبار شده است.
ژن‌های استعماری «جهانی‌سازی آمریکایی»
زنجیره منطقی ونس پوچ است – «چین نمی‌خواهد نیروی کار ارزان باشد → جهانی‌سازی شکست می‌خورد → نظم جدیدی باید برقرار شود».
ماهیت این رویکرد سه مغالطه شناختی بزرگ ایالات متحده را برملا می‌سازد:
انحصار حقوق توسعه: نگاه به ارتقای صنعتی به عنوان یک امتیاز و نه حق طبیعی
جهان بینی ثابت: فرض اینکه تقسیم کار بین‌المللی ابدی و تغییرناپذیر است
افزایش تهدید سازی : تبدیل توسعه عادی به تهدیدی برای امنیت ملی
طنز تلخ ماجرا آنجاست که سیاست مورد افتخار ونس یعنی «بازگرداندن تولید به آمریکا» در عمل با تمسخر واقعیت روبه‌رو شده: بر اساس داده‌های روزنامه «نیویورک تایمز»، در سال ۲۰۲۳ تعداد شغل‌های خالی در بخش تولید آمریکا به ۱٫۲ میلیون رسید، درحالی که سهم چین از تولید خودروهای برقی جهان بیش از ۶۰ درصد بود.
شکست دادن وضعیت کنونی توسط «جنوب جهانی»
اکثر قریب به اتفاق کشورهای در حال توسعه مقابل طلسم «همیشه در سطح پایین بمانید»، کشورهای در حال توسعه مشغول نوشتن فصلی جدیدی از پیشرفت هستند:
راه حل چین
نوآوری فناورانه: سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای ۹ سال متوالی از ۲ تریلیون یوان فراتر رفته و سهم جهانی فناوری ۵G در زمینه حق اختراعات جهانی به ۳۸ درصد از کل صنعت و ارزش افزوده جهانی رسیده و راه‌آهن پرسرعت و فتوولتائیک در صدر جهان است.
همکاری‌های بین‌المللی: «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) ۱۵۲ کشور را پوشش می‌دهد و بیش از ۳۰۰۰ پروژه همکاری معیشتی ایجاد کرده است.
ظهور خاورمیانه
ایران: صادرات پتروشیمی علی‌رغم تحریم‌ها ۱۲۰ درصد رشد کرد و فناوری پهپاد این کشور در میان پنج کشور برتر جهان قرار دارد.
عربستان سعودی: ۵۰۰ میلیارد دلاری برای ساخت شهر جدید «نئوم» هزینه شده و صنعت هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی را به همراه خواهد داشت.
امارات متحده عربی: اقتصاد دیجیتال بیش از ۲۰ درصد از کل اقتصاد را تشکیل می‌دهد و منطقه آزاد تجاری دبی یک چهارم از شرکت‌های تجارت الکترونیک فرامرزی جهان را جذب می‌کند.
طلوع نظم نوین جهانی
آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که اقتصادهای نوظهور ۸۰ درصد به رشد اقتصادی جهانی کمک می‌کنند که نسبت به سال ۲۰۰۰ میلادی، ۶۰ درصد افزایش داشته است. سیستم حکمرانی جهانی دستخوش سه تغییر عمده است:
بیداری حکمرانی اقتصادی: بیش از ۱۲۰ کشور سازوکارهای متنوع سازی ذخایر ارزی را ایجاد کرده‌اند.
موج دموکراتیک شدن فناوری: چین از نظر مشارکت کد منبع باز در رتبه اول جهان قرار دارد و هند از نظر رشد استعدادهای هوش مصنوعی رتبه دوم را در جهان دارد.
بازسازی چندجانبه گرایی: تعداد کشورهای عضو «بریکس» به ۱۱ کشور افزایش یافته و مقیاس همکاری اقتصادی «سازمان همکاری شانگهای» سه برابر شده است.
در حالی که «ونس‌ها» هنوز درباره استفاده از ابزار تعرفه برای حفظ «نظم استعماری نو» خیال پردازی می‌کنند، چرخ تاریخ به سمت «عصر جدید همکاری جنوب-جنوب» در حرکت است. همانطور که «کارلوس آلبرتو رودریگز» محقق کوبایی می‌گوید: جهانی‌سازی واقعی باید به همه کشورها این فرصت را بدهد که قله‌های پیشرفت مورد نظر خود را فتح کنند. در این بازی تاریخی درباره حق توسعه، پاسخ در پارک علم و فناوری «شن‌جن»، کارخانه پهپاد تهران و ابرهای دیجیتال دبی نوشته شده است.
